Okres nauki ucznia w oddziale przygotowawczym trwa do zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w roku szkolnym, w którym uczeń został zakwalifikowany do oddziału. Okres ten w zależności od postępów w nauce ucznia i jego potrzeb edukacyjnych może zostać skrócony albo przedłużony, nie dłużej niż o jeden rok szkolny. Nauczyciele oceniają postępy uczniów na zakończenie ich pobytu w oddziale przygotowawczym – dokonują klasyfikacji rocznej.

Burmistrz powinien wydać zarządzenie o zakończeniu działalności oddziału przygotowawczego. Natomiast do zadań dyrektora szkoły należy:

1. rozwiązanie stosunków pracy z zatrudnionymi nauczycielami (chyba że były to ich dodatkowe przydziały poza realizowanym etatem),

2. zabezpieczenie do zarchiwizowania dokumentacji przebiegu nauczania stosowanej w oddziale, a związanej z końcowymi pracami nauczycieli.

W rozporządzeniu zmieniającym w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy dodano paragraf 12a, który mówi o składaniu deklaracji o kontynuacji wychowania przedszkolnego do 30 czerwca 2022 r. na rok szkolny 2022/2023. Warto się zastanowić, co zrobić, jeżeli rodzic z Ukrainy nie złoży takiej deklaracji. Czy dyrektor przedszkola ma obowiązek przyjąć takie dziecko na nowy rok szkolny?

Dziecko przybywające z zagranicy jest przyjmowane do publicznego przedszkola na warunkach i w trybie postępowania rekrutacyjnego dotyczących obywateli polskich (§ 3 ust. 1 rozporządzenia MEN z 23 sierpnia 2017 r.). W przypadku niezłożenia przez rodzica lub inną osobą sprawującą opiekę nad dzieckiem będącym obywatelem Ukrainy deklaracji o kontynuowaniu wychowania przedszkolnego w tym przedszkolu, do którego dziecko zostało przyjęte w roku szkolnym 2021/2022, dyrektor nie ma obowiązku przyjąć dziecka powtórnie do przedszkola w roku szkolnym 2022/2023.

Podjęcie decyzji o nieskładaniu deklaracji przez osoby z Ukrainy uprawnione do jej złożenia jest równoznaczne z rezygnacją z miejsca w przedszkolu, do którego dziecko uczęszcza (§ 12a rozporządzenia MEN z 21 marca 2022 r.).

Coroczne składanie deklaracji

Postępowanie rekrutacyjne do publicznych przedszkoli przeprowadza się co roku na kolejny rok szkolny na wolne miejsca. W procesie naboru nie biorą udziału dzieci przyjęte do przedszkola (art. 153 ust. 2 UPO). Jeśli dziecko chodzi już do przedszkola i rodzice chcą, żeby nadal do niego uczęszczało, corocznie składają na kolejny rok szkolny deklarację o kontynuowaniu wychowania przedszkolnego w tym przedszkolu. 

Zasadę tę, zgodnie z treścią przepisu zawartego w § 3 rozporządzenia MEN z 23 sierpnia 2017 r., należy stosować nie tylko wobec dzieci obywateli polskich, ale także odpowiednio wobec dzieci przybywających do Polski z zagranicy. Rodzice dzieci przyjętych do danego publicznego przedszkola zobowiązani są przekazać deklaracje dyrektorowi przedszkola w terminie 7 dni poprzedzających termin rozpoczęcia postępowania rekrutacyjnego, określony przez organ prowadzący przedszkola (art. 154 ust. 1 pkt 1 UPO). Niezłożenie przez rodziców deklaracji w ww. terminie skutkuje brakiem miejsca dla dziecka w przedszkolu w kolejnym roku szkolnym.

Rodzice, którzy zamierzają zapisać dziecko do innego przedszkola, nie składają deklaracji w przedszkolu, do którego dziecko uczęszcza, lecz uczestniczą w postępowaniu rekrutacyjnym do wybranego przez nich przedszkola na takich samych zasadach, jak w przypadku dziecka zapisywanego po raz pierwszy.

Informacja dla rodziców

Kwestie związane z przyjmowaniem do przedszkoli dzieci będących obywatelami Ukrainy zostały uregulowane w sposób szczególny. Na podstawie art. 59 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wydane zostało rozporządzenie, na podstawie którego w roku szkolnym 2021/2022 liczba dzieci w oddziale przedszkola mogła być zwiększona o nie więcej niż 3 dzieci będących obywatelami Ukrainy (§ 7 rozporządzenia MEN z 21 marca 2022 r.).

W rozporządzeniu zmieniającym ww. rozporządzenie dodano przepisy, wg których:

■oddział, w którym zwiększono liczbę dzieci do 28, może funkcjonować w tym stanie liczbowym do ukończenia wychowania przedszkolnego przez dzieci będące obywatelami Ukrainy,

■rodzic lub inna osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem będącym obywatelem Ukrainy, które zostało przyjęte w roku szkolnym 2021/2022 do publicznego przedszkola, składa, w terminie do 30 czerwca 2022 r., deklarację o kontynuowaniu w roku szkolnym 2022/2023 wychowania przedszkolnego w tym przedszkolu.

Z przepisów tych wyraźnie wynika, że warunkiem pozostania dziecka z Ukrainy w przedszkolu, do którego zostało przyjęte w roku szkolnym 2021/2022, jest złożenie deklaracji o kontynuowaniu w roku szkolnym 2022/2023 wychowania przedszkolnego w tym przedszkolu przez rodzica lub inną osobę sprawującą nad nim opiekę.

Dyrektor przedszkola uniknie nieporozumień oraz pomoże rodzicom z Ukrainy pojąć właściwe decyzje, jeśli odpowiednio wcześnie poinformuje ich o określonych przepisami możliwościach i obowiązkach.

Podczas konferencji, która miała miejsce 24 maja 2022 r., minister zapowiedział utrzymanie dotychczasowych rozwiązań w zakresie kształcenia uczniów z Ukrainy także w kolejnym roku szkolnym. Chodzi tu zwłaszcza o:

1. możliwość tworzenia oddziałów przygotowawczych,

2. zwiększenie liczebności dzieci w klasach I–III i oddziałach przedszkolnych,

3. możliwość zatrudnienia pracowników z Ukrainy,

4. zwiększenie limitu godzin ponadwymiarowych powyżej 1/2,

5. możliwość zatrudniania nauczycieli na świadczeniach kompensacyjnych bez zawieszenia świadczenia.

Przepisy o tworzeniu oddziałów przygotowawczych

Procedura tworzenia oddziałów przygotowawczych w szkole wynika z przepisów: 

■ustawy – Prawo oświatowe,

■rozporządzenia MEN w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw.

Ustawodawca zdefiniował pojęcie oddziału przygotowawczego w art. 4 pkt 13 ww. ustawy:

■przez oddział przygotowawczy należy rozumieć oddział szkolny dla osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, jak również wykazują zaburzenia w komunikacji oraz trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, co wymaga dostosowania procesu i organizacji kształcenia do ich potrzeb i możliwości edukacyjnych, zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 165 ust. 16 pkt 2.

Oddział przygotowawczy jest więc oddziałem szkolnym tworzonym dla uczniów, którzy:

■nie znają w dostatecznym stopniu języka polskiego, 

■wcześniej uczęszczali do szkoły za granicą Polski, a obecnie podlegają obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki w Polsce.

Na podstawie art. 165 ust. 16 ustawy wydane zostało natomiast rozporządzenie MEN w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, które określa m.in. warunki tworzenia, organizacji oraz działania w szkołach oddziału przygotowawczego.

Organ prowadzący może zorganizować oddział przygotowawczy w szkole, w której te osoby realizują naukę zgodnie z podstawą programową kształcenia ogólnego (art. 165 ust. 11 ustawy).

Procedura utworzenia oddziału przygotowawczego

Procedura utworzenia oddziału przygotowawczego składa się z następujących kroków:

KROK 1. Dyrektor szkoły powinien zawnioskować do organu prowadzącego o zorganizowanie oddziału przygotowawczego.

KROK 2. Organ prowadzący (organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego) powinien wydać zarządzenie o utworzeniu z konkretną datą oddziału przygotowawczego we wskazanej szkole oraz zapewnić środki finansowe na funkcjonowanie tego oddziału, co będzie wymagało następnie zmiany planu finansowego szkoły.

KROK 3. Dyrektor szkoły przygotowuje zmianę arkusza organizacji szkoły, a także dostosowuje statut szkoły poprzez m.in. uregulowanie kwestii organizacji oddziałów przygotowawczych.

KROK 4. Dyrektor szkoły powołuje zespół kwalifikujący uczniów do oddziału przygotowawczego, w którego skład powinno wchodzić dwóch nauczycieli oraz pedagog lub psycholog.

Zajęcia edukacyjne w oddziale przygotowawczym prowadzą nauczyciele poszczególnych zajęć edukacyjnych, którzy mogą być wspomagani przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia ucznia, tu: językiem ukraińskim. Zatem można dodatkowo zatrudnić na stanowisku pomocy nauczyciela osobę władającą językiem ukraińskim.

Więcej dzieci w oddziale przedszkolnym i klasach I–III

Zgodnie z nowelizacją w roku szkolnym 2021/2022 możliwe było zwiększenie maksymalnej liczby dzieci w oddziale przedszkolnym do 28 (przyjęcie dodatkowo do 3 dzieci będących obywatelami Ukrainy).Dotyczy to także oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej.

Analogiczne rozwiązanie było możliwe w klasach I–III szkoły podstawowej (zwiększenie liczby uczniów w oddziale takich klas o 4 uczniów będących obywatelami Ukrainy). Limit uczniów wyniesie więc 29. Jeśli zaś liczba uczniów w takim oddziale była już zwiększona na zasadach ogólnych, wówczas zwiększenie mogło nastąpić również do 29 uczniów.Regulacja ta ma również dotyczyć roku szkolnego 2022/2023.

Więcej godzin ponadwymiarowych

Przedłużenie możliwości stosowania tych rozwiązań przewidziano już w projekcie nowelizacji ustawy. Co więcej, możliwe będzie także przydzielanie godzin ponadwymiarowych powyżej limitu 1/2 wymiaru zajęć nauczycielowi języka polskiego – także w szkole, w której nie utworzono dodatkowego oddziału przygotowawczego. Taki przydział będzie możliwy do 31 sierpnia 2023 r. Wymagana będzie zgoda nauczyciela.

Bożena Winczewska

była dyrektor kuratorium oświaty, specjalista prawa oświatowego

Michał Kowalski

radca prawny, ekspert prawa oświatowego